Ekki að undra þótt utanríkisráðherra Íslands vilji flýta innleiðingu Bókunar 35 við EES-samninginn sem framselur endanlega löggjafarvald Alþingis til ESB.
Þann 5. september s.l. hófst meðferð ACER-málsins við hæstarétt Noregs. Samtök andstæðinga Evrópusambandsins í Noregi „Nei TIL EU“ hafa stefnt norska ríkinu vegna þess að Stórþingið samþykkti þriðja orkupakka ESB án þess að fara eftir kröfum stjórnarskrárinnar til afsals á fullveldi Noregs til yfirþjóðlegs valds.
Stórþingið nýtti ekki sérákvæði stjórnarskrárinnar um afsal fullveldis, kafla 115. Skv. þeirri grein þarf aukinn meirihluta, þriggja fjórðu hluta atkvæða til stórþingið geti tekið slíka afdrifaríka ákvörðun. Í 115. lið stjórnarskrárinnar er þess einnig krafist að minnst tveir þriðju hlutar þingmanna séu viðstaddir í þingsal á meðan á meðferð málsins stendur, sem var alls ekki raunin.
Samtökin Nei til ESB telja að afsal fullveldis Noregs til Orkustofnunar ESB, ACER í gegnum EES-eftirlitsstofnunina ESA og Orkueftirlitsstofnunina (RME) sé mjög ámælisverð og brjóti algjörlega í bága við norsku stjórnarskrána.
ACER hefur umtalsverð völd á orkusviðinu sem mögulega getur haft mikil áhrif raforkuverð í Noregi með alvarlegum afleiðingum. Þetta hefur aftur mikla þýðingu fyrir norskt samfélag, bæði iðnað og heimili. Málið er því litið mjög alvarlegum augum í Noregi.
Hvers konar völd hefur ACER orkustofnun ESB?
Þriðji orkupakki ESB inniheldur sérstaka reglugerð um ACER sem veitir ACER bindandi ákvarðanatökuvald m.a. í aðildarríkjum EES-samningsins. ACER fylgist með og framfylgir reglum ESB í Noregi (og á Íslandi) í gegnum ESA og Orkueftirlitið (RME), sem er algjörlega óháð norskum (og íslenskum) yfirvöldum. ACER tekur ákvarðanir sem ESA verður síðan að samþykkja og RME innleiðir í Noregi (og á Íslandi). Það getur til dæmis verið um ræða ákvarðanir sem varða Statnett í Noregi og Landsvirkjun á Íslandi.
Höfuðstöðvar ACER í Ljubljana í Slóveníu (þar sem kolefniskvótapeningar Íslands kosta einangrun húsa) sjá til þess að farið sé eftir reglum Orkubandalags ESB og getur stofnunin tekið bindandi ákvarðanir í fjölda mála er varða rekstur orkumarkaðarins í ESB t.d. um að raforku sé beint þangað þar sem verðið er hæst o.fl. Í október 2022 ákvað ACER til dæmis að Svenska Kraftnät gæti ekki takmarkað orkuútflutning til Finnlands og Danmerkur eins og Svíar vildu. Völd ACER eru því mjög mikil.
Hvað gerist ef Nei við ESB vinnur málið í hæstarétti Noregs?
Þá kemur í ljós að stjórnarskráin var brotin með ákvörðun Stórþingsins. Ákvörðun Stórþingsins verður ekki ógild í grundvallaratriðum, en ríkisstjórn og Stórþing verða að „hreinsa til“ vegna stjórnarskrárbrotsins. Eðlileg verður sú, að þær breytingar sem gerðar voru á norskum lögum og reglum vegna þriðja orkupakkans verði dregnar til baka.
Leggja má fram innleiðingu þriðja orkupakkans til endurskoðunar samkvæmt 115. gr. stjórnarskrárinnar, þ.e.a.s. með kröfu um þriggja fjórðu hluta atkvæða. Það verður áreiðanlega ekki slíkur meirihluti á Stórþinginu. Þá mun heldur ekki koma til greina að kynna til sögunnar fjórða orkupakka ESB.
EES-skuldbindingar varðandi þriðja orkupakkann hverfa ekki af sjálfu sér. Samninga er þörf við ESB, ásamt við Ísland og Liechtenstein (EFTA löndin í EES). Enginn uppsagnarréttur er í EES-samningnum en með samkomulagi við ESB í EES-nefndinni er hægt að taka reglugerðir út úr EES. Nauðsyn Norðmanna til að uppfylla stjórnarskrárbundin skilyrði er mikils virði fyrir ESB í slíkum samningaviðræðum.
Niðurstaða Hæstaréttar mun algjörlega breyta því hvernig farið verður með EES-mál um fullveldisafsal í framtíðinni. Slíkur dómur mun leiða í ljós að það eru skýr takmörk fyrir því sem nefnt er „lágmarksinngrip“ og setja þarf leiðbeiningar um hvar þau mörk eru nákvæmlega. Það er löngu orðið tímabært að Stórþingsið geti ekki stöðugt nagað stærri og stærri bita úr fullveldi Noregs með því að beita einföldum meirihluta á Stórþinginu. Þetta mun hafa áhrif á EES-mál á öllum sviðum. Á sviði orkumála mun sú niðurstaða einnig að þýða að fjórði orkupakki ESB verður ekki innleiddur í Noregi.
Ekki að undra þótt utanríkisráðherra Íslands vilji nú flýta innleiðingu Bókunar 35!
ref.
Verdens gang
Nei til EU