Nú eru heilbrigðismálin að „springa framan í“ ráðherra málaflokksins.
Ragnar Önundarson skrifar í Mbl um heilbrigðismálin
Ríkinu er óheimilt að tryggja sjálfu sér einkaaðstöðu á mörkuðum þar sem samkeppni á að ríkja. Þetta er svo mikilvægt prinsipp að settar hafa verið evrópskar reglur um samkeppni í heilbrigðisþjónustu. Ef lengri biðraðir myndast en til þriggja mánaða er okkur heimilt að fara út úr biðröðinni á kostnað sjúkratrygginga. Ekki eftir þriðja mánuð, eins og margir halda, heldur strax, ef biðröðin er lengri en þrír mánuðir. Þar með styttist bið annarra. Vitað er að fæstir vilja fara utan á sjúkrahús, flest fólk setur allt sitt traust á lækninn sinn og treystir sér ekki til að vera sjúklingar á erlendu tungumáli. Þessar náttúrulegu samkeppnishindranir veita ríkinu vernd fyrir erlendri samkeppni sem ekki er unnt að fjarlægja.
Nú eru heilbrigðismálin að „springa framan í“ ráðherrann. Málefni Klínikurinnar í Ármúla vega ekki þungt, en hafa afhjúpað sósíalískar kreddur hennar. Nú aukast vandræði hennar til muna því Læknamiðstöðin í Domus Medica verður lögð niður og bráðadeild Landspítalans er sögð við að komast í þrot. Hjúkrunarfræðinga vantar á 500 vaktir á deildinni í sumar og fjórir læknar hafa hætt störfum þar, það sem af er ári. Formaður Félags bráðalækna segir að ekki verði hægt að tryggja öryggi sjúklinga á deildinni að óbreyttu. Sósíaldemókratinn Göran Persson var forsætisráðherra Svíþjóðar fyrir aldarfjórðungi. Hann kom hingað eftir „hrun“ og gaf okkur góð ráð. Ég fékk að hitta hann ásamt fleirum eina kvöldstund. Hann var m.a. spurður um einkarekstur í heilbrigðisþjónustu. „Við urðum að taka þá ákvörðun að samþykkja hann,“ sagði Persson. Hann var ekki bundinn af kreddum, gat kyngt stoltinu, enda fela „blandaða hagkerfið“ og „velferðarríkið“, sem eru sænsk að uppruna, í sér að einkarekstur þrífst samhliða ríkisrekstri. Síðan þá er tvíþætt sjúkratrygging í Svíþjóð eins og í öðrum Evrópuríkjum. Fólk getur víða í Evrópu valið um að greiða u.þ.b. 50 evrur á mánuði í viðbótartryggingu fyrir aðgang að einkarekinni heilbrigðisþjónustu. Í raun munu atvinnurekendur greiða þennan kostnað víðast hvar fyrir starfsmenn sem dýrt er að missa frá vegna veikinda. Um leið fara þeir út úr biðröðum ríkisrekstrarins og stytta þar með bið og þjáningar annarra. Þetta gengur auðvitað þvert á þá jafnaðarhugsjón að allir skuli þjást jafn mikið og jafn lengi. Markaðsbúskapur er þannig að vörur og þjónusta eru boðin fram gegn verði á samkeppnismarkaði. Mikilvæg skilaboð felast í markaðsverðinu til þess sem framleiðir eða veitir: Hann þarf að standa sig, vera samkeppnisfær. Sé þessari virkni kippt úr sambandi verður ráðstöfun verðmæta ómarkviss og geðþóttaleg.
Sovétskipulaginu, svonefndum áætlanabúskap, var ætlað að starfa án nokkurrar markaðstengingar og þar með án þess aðhalds og ábyrgðar í verðmætaráðstöfuninni sem samkeppnin ein veitir. Sjúkrasamlög voru lögð niður í heilbrigðisráðherratíð Svavars Gestssonar. Síðan er ekki aflað sérstakra tekna til heilbrigðismála og þar með varð til tekjulaus starfsemi, sem er bara illviðráðanlegur útgjaldaliður í augum fjárveitingavaldsins. Reynt er að taka skynsamlegar ákvarðanir en þær verða alltaf geðþóttalegar og verri en þær sem samkeppni á opnum markaði framkallar. Flestir viðurkenna að rándýrar hátæknilækningar kosta svo mikið að þær yrðu óviðráðanlegar tekjulitlu fólki. Þess vegna stöndum við öll saman um að standa straum af þeim í hinu blandaða hagkerfi. Ef sjúkrasamlög væru enn starfandi væru til tekjur til að kaupa heilbrigðisþjónustu fyrir hina tryggðu. Ef við byðum frjálsar viðbótartryggingar myndu margir fara út úr biðröðum hins opinbera og stytta bið annarra um leið.
Augljóst er að ráðherrann lærði ekkert af falli Berlínarmúrsins og hruni Sovétríkjanna. Hún hefur samt sjálf alið allan sinn aldur í svonefndu „blönduðu hagkerfi“ og „velferðarríki“ þar sem efnahagsstarfseminni er ætlað að vera samkvæmt markaðslögmálum, en vera þó til fyrir allt fólkið í landinu. Samt skilur hún ekki neitt, hún gengur hiklaust á glerveggi, aftur og aftur. Hún er of stolt til að viðurkenna mistök. Það styttist í kosningar. Hún og hennar flokkur munu ganga til þeirra blá og marin með þungan bagga á bakinu, hafandi „stungið höfðinu í steininn“.
Höfundur er lífeyrisþegi.